Τι είναι το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS);


Το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS) είναι μια επιπλοκή που μπορεί να συμβεί σε θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Χαρακτηρίζεται από μια ασυνήθιστα υψηλή απόκριση των ωοθηκών στα φάρμακα που χορηγείται για τη διέγερση των ωοθηκών, ειδικά στην εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF).

Ο εντοπισμός των κινδύνων που ευνοούν την εμφάνιση αυτού του συνδρόμου θα επιτρέψουν στον γιατρό να αποτρέψει ή / και να διαχειριστεί αυτήν την αλλοίωση.

Εάν ο ασθενής καταφέρει να μείνει έγκυος κατά τη διάρκεια της θεραπείας, το OHSS μπορεί να γίνει σοβαρό και να έχει σοβαρές συνέπειες.

Περιεχόμενα

Τι είναι το OHSS και πότε συμβαίνει;

Το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών είναι μια επιπλοκή που μπορεί να συμβεί σε θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Το σύνδρομο εμφανίζεται συχνότερα στις θεραπείες της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF), σε σύγκριση με την σπερματέγχυση (IUI). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι δόσεις ορμόνης που χορηγούνται στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι υψηλότερες από αυτές της IUI.

Κατά τη διάρκεια της εξωσωματικής γονιμοποίησης, στον ασθενή χορηγείται ορμονική φαρμακευτική αγωγή. Σκοπός είναι να  αυξήσει τον αριθμό των ωοθυλακίων που θα φθάσουν σε ωριμότητα. Με αυτόν τον τρόπο, ωριμάζουν περισσότερα από ένα ωάρια, κάτι που συμβαίνει κάθε μήνα στο φυσικό κύκλο μιας γυναίκας.

Κατά τη διάρκεια των θεραπειών γονιμότητας, η χοριακή γοναδοτροπίνη (hCG) θα χορηγηθεί 36 ώρες περίπου πριν από την παρακέντηση των ωοθυλακίων (ωοληψία).

Είναι γνωστό ότι η hCG είναι η πηγή του OHSS σε περίπτωση που έχουμε έναν ασθενή με μεγάλο αριθμό ωοθυλακίων (>17).

Η πιο σημαντική συνέπεια του OHS είναι η απελευθέρωση υγρού στην κοιλιακή και πνευμονική κοιλότητα και να οδηγήσει σε επιπλοκές.

Το OHSS είναι ένα σύνδρομο που εξαφανίζεται με την εμμηνόρροια, όταν αποκαθίστανται τα επίπεδα ορμονών του κύκλου της γυναίκας.

Προς το παρόν, σοβαρές περιπτώσεις OHSS είναι σπάνιες, καθώς οι τύποι πρωτοκόλλων διέγερσης των ωοθηκών που χρησιμοποιούνται στην εξωσωματική και η παρακολούθηση κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των ωοθυλακίων καθιστούν δυνατή την αποφυγή του OHSS.

Αιτίες του συνδρόμου

Οι αιτίες αυτής της αντίδρασης στη διέγερση ορμονών δεν είναι πλήρως κατανοητές. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι το OHSS εμφανίζεται μετά τη χορήγηση  hCG. Μόνο παρουσία αυτής της ορμόνης εμφανίζεται η υπερβολική απόκριση των ωοθηκών που προκαλεί αυτό το σύνδρομο.

Η χορήγηση της hCG είναι το τελευταίο βήμα στη διέγερση των ωοθηκών και εκτελείται περίπου 36 ώρες πριν από την ωοληψία.

Ο σκοπός αυτής της ορμόνης είναι να βοηθήσει την ωρίμανση των ωαρίων πριν την ωοληψία. Ωστόσο, σε ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο για OHSS, η hCG θα είναι παράλληλα και η αιτία για αυτό το σύνδρομο.

Το OHSS προάγει επίσης την απελευθέρωση ορισμένων ουσιών που αυξάνουν τη διαπερατότητα των αιμοφόρων αγγείων. Αυτό προκαλεί την υπερβολική απελευθέρωση υγρών από την  κυκλοφορία του αίματος. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να τεθεί σε κίνδυνο η λειτουργία των ηπατικών, αιματολογικών, νεφρικών και αναπνευστικών συστημάτων του οργανισμού.

Το σύνδρομο δεν θα εμφανιστεί αμέσως μετά τη χορήγηση της hCG, αλλά ο ασθενής θα αρχίσει να παρατηρεί τα πρώτα συμπτώματά ημέρες ή εβδομάδες μετά τη χορήγηση της hCG.

Ταξινόμηση του συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών

Η αρχική ταξινόμηση OHSS έχει υποστεί αρκετές αλλαγές και τροποποιήσεις, αλλά μπορούμε τώρα να μιλήσουμε για 3 τύπους ανάλογα με το επίπεδο σοβαρότητας:

  • Ήπιο: χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα οιστραδιόλης και προγεστερόνης και ελαφρώς διευρυμένες ωοθήκες.
  • Μέτριο: εκτός από τις ορμονικές αλλαγές και την αύξηση του μεγέθους των ωοθηκών, ο ασθενής παρουσιάζει δυσφορία και αύξηση του όγκου της κοιλιάς.
  • Σοβαρό: χαρακτηρίζεται από υπερβολικά μεγάλη διάμετρο των ωοθηκών και εντελώς αλλοιωμένα επίπεδα ορμονών. Επιπλέον, η καθημερινή αύξηση βάρους της ασθενούς είναι αξιοσημείωτη λόγω της περίσσειας υγρού στην κοιλιακή και θωρακική κοιλότητα. Όλα αυτά μπορεί να προκαλέσουν σε μια γυναίκα προβλήματα στα νεφρά, το ήπαρ και κίνδυνο θρομβώσεων.

Μπορούμε επίσης να ταξινομήσουμε το OHSS ανάλογα με το χρόνο που χρειάζεται για να εκδηλωθεί το σύνδρομο. Ανάλογα με το πόσο καιρό χρειάζεται για το ντεμπούτο του συνδρόμου, θα είμαστε σε θέση να διακρίνουμε μεταξύ:

  • Πρώιμο OHSS: εμφανίζεται 3-7 ημέρες μετά τη χορήγηση της hCG, μετά από παρακέντηση των ωοθηκών.
  • Αργά OHSS: εμφανίζεται 12-17 ημέρες μετά την ένεση με hCG. Αυτός ο τύπος OHSS εμφανίζεται συνήθως όταν υπάρχει κύηση επειδή ο εμβρυϊκός σάκος παράγει hCG.

Συμπτώματα του OHSS

Το OHSS εμφανίζεται στο 0,6-10% των γυναικών που υποβάλλονται σε κύκλους διέγερσης των ωοθηκών. Παρακάτω, θα εξετάσουμε τα συμπτώματα που σχετίζονται με αυτό το σύνδρομο ανάλογα με τη σοβαρότητα του συνδρόμου.

Οι περισσότερες γυναίκες που έχουν ήπιο ή μέτριο OHSS εμφανίζουν συμπτώματα όπως:

  • Οίδημα και ήπιος πόνος στην κοιλιά
  • Αύξηση βάρους
  • Ναυτία ή έμετος
  • Διάρροια
  • Ήπιος έως μέτριος κοιλιακός πόνος

Αν και σπάνια, σοβαρές περιπτώσεις έχουν μόνο συχνότητα 0,5-2% και συνοδεύονται από συμπτώματα όπως:

  • Ταχεία αύξηση βάρους: πάνω από 4,5 κιλά σε 3-5 ημέρες
  • Ασκίτης – συσσώρευση υγρών στην κοιλιά
  • Υπόταση και ταχυκαρδία – αυξημένος καρδιακός ρυθμός
  • Δυσκολία αναπνοής

Η έγκαιρη διάγνωση του OHSS είναι πολύ σημαντική για την αποφυγή πιθανών επιπλοκών που μπορεί να προκύψουν, καθώς θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή της ασθενούς. Επομένως, είναι πολύ σημαντικό να παρακολουθούμε στενά τα συμπτώματα της γυναίκας.

Επιπλοκές του συνδρόμου

Η πιο σημαντική συνέπεια του OHSS είναι η απελευθέρωση ενός ανώμαλου όγκου υγρού στην κοιλιακή και πνευμονική κοιλότητα. Οι πιο συχνές επιπλοκές είναι:

  • Συσσώρευση υγρών γύρω από τους πνεύμονες – η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αναπνευστικά προβλήματα
  • Συστροφή των ωοθηκών
  • Ανισορροπία ηλεκτρολυτών: λόγω της μεγάλης ποσότητας υγρού που αφήνει την κυκλοφορία του αίματος μπορεί να αλλάξει τα επίπεδα νατρίου/καλίου
  • Μειωμένη συχνότητα και όγκος των ούρων: όσο περισσότερο υγρό απελευθερώνεται στην κοιλιακή κοιλότητα, τόσο μπορεί να συμβεί μείωση του όγκου των ούρων και συχνότητα ούρησης, οδηγώντας σε νεφρική ανεπάρκεια

Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι εάν μια γυναίκα μείνει έγκυος, μπορεί να προκύψει αποβολή λόγω επιπλοκών από το OHSS.

Παράγοντες κινδύνου για OHSS

Οι παράγοντες κινδύνου που προδιαθέτουν στην εκδήλωση του OHSS είναι:

  • Ηλικία: οι ωοθήκες νεαρών γυναικών (κάτω των 30 ετών) έχουν μεγαλύτερο αριθμό υποδοχέων για γοναδοτροπίνες ή μεγαλύτερο αριθμό ωοθυλακίων, που τις καθιστούν πιο ευαίσθητες σε αυτό το σύνδρομο.
  • Χαμηλός δείκτης μυϊκής μάζας (ΒΜΙ): αυτό το σύνδρομο έχει περιγραφεί σε μεγαλύτερη αναλογία σε λεπτές γυναίκες.
  • Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS): υπάρχει σαφής συσχέτιση μεταξύ PCOS και OHSS. Οι γυναίκες με PCOS είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν OHSS κατά την εξωσωματική.
  • Πολλαπλή εγκυμοσύνη: Η hCG, η ορμόνη που προάγει την εμφάνιση του OHSS, θα διπλασιαστεί εάν ο ασθενής μείνει έγκυος με δίδυμα, επιδεινώνοντας την εξέλιξη του συνδρόμου.

Ποια είναι τα σημάδια ενός πιθανού OHSS;

Το OHSS δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί κατά τη διέγερση των ωοθηκών. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα σημεία που μπορεί να υποδεικνύουν στον γιατρό ότι ο ασθενής ενδέχεται να κινδυνεύει από OHSS, όπως:

  • Αυξημένη οιστραδιόλη στον ορό: κατά τη διάρκεια της διέγερσης των ωοθηκών, η γυναίκα πρέπει να έρχεται κάθε 2 περίπου ημέρες για υπερηχογραφικό έλεγχο, ώστε να δούμε την εξέλιξη των ωοθυλακίων της. Σε αυτούς τους ελέγχους, μετριέται επίσης η συγκέντρωση της οιστραδιόλης στο αίμα. Αυτή η ορμόνη εκκρίνεται από τα ωοθυλάκια. Επίπεδα μεγαλύτερα από 25000 pg / ml ή ταχεία αύξηση σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να θέσει τον γιατρό σε εγρήγορση για την πιθανή εμφάνιση του OHSS
  • Η εικόνα στον γυναικολογικό υπέρηχο: οι γυναίκες με κίνδυνο για OHSS έχουν μια πολύ χαρακτηριστική εικόνα υπερήχου, καθώς τα θυλάκια κατανέμονται γύρω από την ωοθήκη με τρόπο που μοιάζει με τις χάντρες ενός κολιέ.
  • Πιθανά προηγούμενα επεισόδια OHSS: Ένα προηγούμενο OHSS μπορεί να προειδοποιήσει τον γιατρό ότι αυτός ο ασθενής είναι ευαίσθητος στις ορμόνες για θεραπεία γονιμότητας. Πρέπει λοιπόν να αλλάξει τη δόση ορμονών για να αποφύγει ένα νέο OHSS.

Σε περίπτωση κύησης, τα επίπεδα hCG θα αυξηθούν. Επομένως, το OHSS θα επιδεινωθεί και μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τόσο την εξέλιξη της εγκυμοσύνης όσο και της ζωή της εγκύου. Επομένως, σε περίπτωση υποψίας ότι μπορεί να αναπτυχθεί το σύνδρομο, πρέπει να αποφευχθεί η εμφύτευση στον ίδιο κύκλο με τη διέγερση των ωοθηκών.

Πώς μπορεί να προληφθεί το OHSS;

Υπάρχουν πολλά πρωτόκολλα που μπορούν να αποτρέψουν τον ασθενή να έχει OHSS ή να το επιδεινώσει και ο γιατρός μπορεί να επιλέξει διαφορετικές λύσεις. Η επιλογή της διαδικασίας για την αποφυγή ή τη μείωση των συμπτωμάτων του OHSS θα αξιολογηθεί από τον ιατρό.

Παρακάτω θα εξηγήσουμε με περισσότερες λεπτομέρειες μερικές από τις πιο συχνά χρησιμοποιούμενες στρατηγικές για την αποφυγή του OHSS.

Χαμηλότερες δόσεις γοναδοτροπινών

Οι ασθενείς στους οποίους χορηγούνται υψηλές δόσεις γοναδοτροπινών είναι πιθανότερο να αναπτύξουν OHSS, επειδή υπάρχει μεγαλύτερη ανταπόκριση των ωοθηκών.

Επομένως, εκείνες οι γυναίκες που έχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης OHSS (όπως είναι νεαρές, αυτές που έχουν PCOS ή πολύ χαμηλό δείκτη μάζας σώματος), θα ήταν σκόπιμο να ξεκινήσουν ωοθηκική διέγερση με χαμηλές δόσεις γοναδοτροπινών και να αξιολογήσουμε στη συνέχεια πώς ανταποκρίνονται .

Επαγωγή ωορρηξίας με αγωνιστές GnRH

Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να αποφευχθεί η εμφάνιση του OHSS είναι η αντικατάσταση του hCG με ένα άλλο φάρμακο όπως αγωνιστές της GnRH.

Το κύριο πλεονέκτημα που προσφέρει αυτός ο τύπος φαρμάκου είναι ότι αποτρέπει το σύνδρομο ενώ παράλληλα προκαλεί ωορρηξία.

Οι περισσότερες μελέτες έχουν δείξει ότι αυτό το φάρμακο μειώνει τον κίνδυνο OHSS, αλλά μειώνει επίσης και την πιθανότητα εμφύτευσης και εγκυμοσύνης επειδή προκαλεί ανεπάρκεια της ωχρινικής φάσης.

Ακύρωση κύκλου

Η αναστολή της ένεσης hCG και η ακύρωση του κύκλου είναι μια από τις στρατηγικές που αποτρέπει την εμφάνιση του OHSS. Ωστόσο  πάρα πολύ σπάνια είναι αναγκαίο κάτι τέτοιο.

Κρυοσυντήρηση Εμβρύων

Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει υποψία ότι μπορεί να αναπτυχθεί OHSS, μία από τις επιλογές για να μην επιδεινωθεί η κατάσταση είναι η κρυοσυντήρηση (πάγωμα) μέσω υαλοποίησης όλων των εμβρύων, για μεταφορά σε έναν επόμενο κύκλο.

Με αυτόν τον τρόπο, το OHSS δεν θα αποτραπεί, αλλά τουλάχιστον εμποδίζεται η επιδείνωση που θα προκύψει από πιθανή  εγκυμοσύνη (καθώς δεν θα παράγεται ενδογενής hCG).

Συμπερασματικά η πιο αποτελεσματική στρατηγική είναι η πρόκληση ωορρηξίας με αγωνιστή της GnRH και το πάγωμα όλων των εμβρύων.

Μείωση της δόσης της hCG

Δεδομένου ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ των επιπέδων hCG και της σοβαρότητας του συνδρόμου, μια άλλη προσέγγιση για την αποφυγή της ανάπτυξης του OHSS είναι η μείωση της δόσης που δίνεται για την πρόκληση ωορρηξίας.

Ωστόσο, αυτό το μέτρο δεν εξαλείφει πλήρως την πιθανότητα του OHSS.

Θεραπεία του συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών

Η θεραπεία που ενδείκνυται για κάθε ασθενή, εξαρτάται από τη σοβαρότητα του OHSS. Στις πιο ήπιες περιπτώσεις, δεν θα χρειαστεί νοσηλεία.

Ωστόσο, σε περιπτώσεις όπου η ακεραιότητα του ασθενούς κινδυνεύει, ο ασθενής πρέπει να εισαχθεί σε νοσοκομείο:

  • Θεραπεία ήπιου και μέτριου OHSS
  • Θεραπεία σε σοβαρό OHSS

Θεραπεία ήπιου και μέτριου OHSS

Για να μειώσετε την ενόχληση που προκαλείται, συνιστάται:

  • Λήψη άφθονων υγρών, ειδικά υγρών πλούσιων σε ηλεκτρολύτες (μέταλλα)
  • Αποφυγή αλκοόλ και καφεΐνης
  • Αποφυγή έντονης άσκησης για την πρόληψη της συστροφής των ωοθηκών
  • Αποφυγή σεξ
  • Λήψη φαρμάκων για τον πόνο για την ανακούφιση του πόνου

Θεραπεία σε σοβαρό OHSS

Σε σοβαρές περιπτώσεις OHSS, η νοσηλεία του ασθενούς θα είναι απαραίτητη προκειμένου να ελεγχθεί διεξοδικά η εξέλιξή της νόσου. Επιπλέον, τα υγρά θα χορηγούνται ενδοφλεβίως. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να είναι απαραίτητη μια χειρουργική παρακέντηση για την απομάκρυνση του συσσωρευμένου υγρού.

Σε σοβαρές περιπτώσεις OHSS, είναι εξαιρετικά σημαντικό να παρακολουθούμε:

  • τις λειτουργίες του ήπατος
  • τους αντιπηκτικούς παράγοντες
  • την ηλεκτρολυτική ισορροπία
  • την λειτουργία των νεφρών
  • τις επιπλοκές των πνευμόνων

Συχνές ερωτήσεις

  • Συνιστάται το σεξ εάν υποφέρω από σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών;

    Το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών είναι μια επιπλοκή που μπορεί να συμβεί σε θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

    Η υπερδιέγερση των ωοθηκών χαρακτηρίζεται από αύξηση του μεγέθους των ωοθηκών. Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν ξαφνικές αλλαγές στα σωματικά υγρά, με διαρροή υγρού από τα αιμοφόρα αγγεία, για παράδειγμα, στην κοιλιακή κοιλότητα.

    Σε αυτήν την περίπτωση, συνιστάται πάντα να αποφεύγεται η σωματική άσκηση και οι σεξουαλικές επαφές. Ο κύριος λόγος είναι η αποφυγή πιθανής συστροφής των ωοθηκών. Αυτό συνίσταται σε πλήρη ή μερική περιστροφή της ωοθήκης με επακόλουθη απώλεια της παροχής αίματος. Το γεγονός ότι η ωοθήκη είναι μεγαλύτερη από το συνηθισμένο, αποτελεί παράγοντα κινδύνου.

    Γενικότερα μιλώντας, μετά τη διεξαγωγή της εξωσωματικής γονιμοποίησης , ακόμη και αν δεν υπάρχει σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών, οι σεξουαλικές σχέσεις δεν συνιστώνται έως ότου περάσει κάποιος χρόνος, καθώς σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, οι ωοθήκες θα είναι πάντα μεγαλύτερες από το συνηθισμένο, λόγω της ανάπτυξη πολλαπλών ωοθυλακίων και επομένως αυξημένου κινδύνου συστροφής των ωοθηκών.

  • Τι κίνδυνο έχω εάν μείνω έγκυος και έχω σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS);

    Το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS) μπορεί να εμφανιστεί σε γυναίκες που υποβλήθηκαν σε ορμονική θεραπεία για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

    Συνήθως, το OHSS εξαφανίζεται μέσα σε λίγες μέρες μετά τη θεραπεία, αλλά εάν μια γυναίκα μείνει έγκυος μπορεί να επιδεινωθεί και να διαρκέσει περισσότερο.

    Ωστόσο, το OHSS είναι πολύ σπάνιο στις μέρες μας, καθώς εάν ο ασθενής κινδυνεύει να εμφανίσει OHSS, αποφασίζεται να μην μεταφερθούν τα έμβρυα στο φρέσκο κύκλο εξωσωματικής, ώστε να καταψυχθούν για μεταγενέστερους κύκλους όπου δεν θα υπάρχει κίνδυνος.

  • Πόσο διαρκούν τα συμπτώματα του συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS);

    Το OHSS δεν διαρκεί πολύ, καθώς συνήθως εξαφανίζεται όταν αρχίζει η πρώτη έμμηνος  ρύση, μετά τη διέγερση των ωοθηκών.

    Εάν έχει συμβεί εγκυμοσύνη, τα συμπτώματα θα διαρκέσουν περισσότερο και μπορεί να γίνουν πιο σοβαρά. Ως εκ τούτου, θα είναι απαραίτητο να πραγματοποιηθεί διεξοδική παρακολούθηση της εξέλιξης του ασθενούς.

  • Πόσο καιρό πρέπει να περιμένω τη μεταφορά εμβρύου μετά από υπερδιέγερση των ωοθηκών;

    Είναι απαραίτητο να περιμένετε τουλάχιστον μέχρι την πρώτη εμμηνόρροια μετά το OHSS, δηλαδή μέχρι τον επόμενο κύκλο.

    Μετά από αυτό, θα πρέπει να αξιολογήσουμε την κατάσταση και, ανάλογα με το επιλεγμένο πρωτόκολλο προετοιμασίας του ενδομητρίου και την κατάσταση του ασθενούς, θα αποφασίσουμε πότε είναι σκόπιμο να πραγματοποιηθεί η απόψυξη και η μεταφορά των κατεψυγμένων εμβρύων.

Κλείστε το ραντεβού σας στο 6978 908482